Episode 73
Η Λασθενία η φιλόσοφος που μεταμφιέστηκε σε άντρα για να σπουδάσει
Η Λασθενία ήταν μια αξιοσημείωτη μορφή της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, γνωστή για την αποφασιστικότητά της να αποκτήσει φιλοσοφική εκπαίδευση σε μια εποχή που οι γυναίκες αντιμετώπιζαν σημαντικούς περιορισμούς στην πρόσβαση στη γνώση. Η ιστορία της είναι εμπνευστική, καθώς φέρεται να μεταμφιέστηκε σε άνδρα για να σπουδάσει, καταδεικνύοντας την αφοσίωσή της στη φιλοσοφία και την επιθυμία της για μάθηση.
Η απόφαση για μεταμφίεση – ένα τόλμημα γνώσης και ελευθερίας
Στον κόσμο της αρχαίας Ελλάδας, όπου οι κοινωνικές νόρμες όριζαν αυστηρά τους ρόλους των φύλων, οι γυναίκες βρέθηκαν συχνά αποκλεισμένες από τους χώρους όπου γεννιόταν η σκέψη, αναζητούνταν η αλήθεια και εξελισσόταν η φιλοσοφία. Ήταν ένας κόσμος όπου η εκπαίδευση, ιδίως η φιλοσοφική, δεν ήταν απλώς ανδρικό προνόμιο, αλλά συχνά και απαγορευμένος καρπός για το γυναικείο φύλο. Και όμως, μέσα σε αυτή την κοινωνική σκιά, μια γυναίκα τόλμησε να αναμετρηθεί με το αδύνατο: η Λασθενία από τη Μαντινεία της Αρκαδίας.
Με μια απόφαση που φανερώνει τόλμη και πνευματική δίψα, η Λασθενία φέρεται να μεταμφιέστηκε σε άνδρα για να μπορέσει να εισέλθει στην Ακαδημία του Πλάτωνα, το σπουδαιότερο φιλοσοφικό κέντρο της εποχής. Δεν ήταν μια απλή πράξη παραπλάνησης· ήταν μια βαθιά υπαρξιακή επιλογή, ένας επαναστατικός τρόπος να διεκδικήσει το δικαίωμα να μάθει, να αμφισβητήσει και να εμβαθύνει στα μεγάλα ερωτήματα που απασχολούσαν τους σπουδαιότερους διανοητές της εποχής. Η μεταμφίεση δεν ήταν μόνο ζήτημα ένδυσης ή εμφάνισης, αλλά πράξη πνευματικής αντίστασης απέναντι σε μια κοινωνία που προσπαθούσε να ορίσει τι μπορεί να σκεφτεί και να επιδιώξει μια γυναίκα.
Η φιλοσοφική της πορεία – Μαθήτρια, στοχάστρια, πρωτοπόρος
Η Λασθενία δεν ήταν απλώς παρούσα στην Ακαδημία, δεν ήταν μια σιωπηλή σκιά στις παρυφές της φιλοσοφικής συζήτησης. Υπήρξε ενεργή μαθήτρια του Πλάτωνα, βυθισμένη στις ιδέες του για την αλήθεια, την ψυχή, τη δικαιοσύνη και το αγαθό. Ο Πλάτωνας πίστευε ότι η αληθινή γνώση δεν ανήκει στον κόσμο των αισθήσεων, αλλά σε έναν υπερβατικό χώρο ιδεών, όπου οι έννοιες υπάρχουν καθαρές και αιώνιες. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Λασθενία αναζητούσε το νόημα πίσω από την επιφάνεια των πραγμάτων, προσπαθώντας να διακρίνει το πραγματικό από το φαινομενικό.
Μετά τον θάνατο του Πλάτωνα, η Λασθενία συνέχισε τη φιλοσοφική της πορεία δίπλα στον Σπεύσιππο, τον ανιψιό και διάδοχό του. Η επιλογή της αυτή δείχνει ότι δεν ήταν μια φευγαλέα παρουσία στον χώρο της σκέψης, αλλά μια σταθερή, ανθεκτική ύπαρξη που συνέχιζε να μαθαίνει, να στοχάζεται και ενδεχομένως να διδάσκει. Ο Σπεύσιππος, σε αντίθεση με τον Πλάτωνα, έδινε μεγαλύτερη έμφαση στις μαθηματικές και λογικές σχέσεις της πραγματικότητας και δεν είναι ξεκάθαρο αν η Λασθενία ακολούθησε αυτή τη διαφοροποιημένη γραμμή σκέψης ή αν παρέμεινε πιστή στο πνεύμα του πρώτου της δασκάλου. Όπως και να έχει, η θέση της ανάμεσα στους μαθητές αυτών των δύο μεγάλων φιλοσόφων δείχνει πως ήταν παρούσα στον ίδιο τον πυρήνα της διανόησης.
Υπάρχουν ενδείξεις, έστω και ασαφείς, ότι δεν περιορίστηκε μόνο στη μάθηση. Όπως και άλλες σπουδαίες γυναίκες φιλόσοφοι της αρχαιότητας, όπως η Αρετή της Κυρήνης, ίσως και η ίδια δίδαξε ή τουλάχιστον συμμετείχε ενεργά στη μετάδοση της γνώσης. Η φήμη της και η θέση της στην ιστορία μάς επιτρέπουν να υποθέσουμε πως η φωνή της ακούστηκε και πέρα από τους τοίχους της Ακαδημίας.
Η μνήμη της – Αντίσταση στην αορατότητα
Η Λασθενία μπορεί να μην άφησε πίσω της γραπτά έργα – ή αν άφησε, αυτά να χάθηκαν στον χρόνο, όπως τόσα άλλα γυναικεία ίχνη στην ιστορία – όμως το αποτύπωμά της είναι ανεξίτηλο. Η ιστορία της είναι περισσότερο από μια ατομική πορεία· είναι σύμβολο της ανθρώπινης ανάγκης για γνώση και πνευματική αυτοδιάθεση. Σε έναν κόσμο που προόριζε τις γυναίκες για ρόλους συγκεκριμένους και περιορισμένους, εκείνη διεκδίκησε να σκέφτεται, να ερευνά, να βρίσκεται ανάμεσα στους στοχαστές.
Η παρακαταθήκη της Λασθενίας δεν είναι μόνο φιλοσοφική – είναι και βαθιά ηθική και υπαρξιακή. Μας υπενθυμίζει ότι η ελευθερία της σκέψης δεν είναι πάντα δεδομένη, αλλά πολλές φορές κατακτάται με αγώνα, ακόμα και με μεταμφιέσεις, με παρακάμψεις, με κίνδυνο. Είναι ένα παράδειγμα του πώς το πάθος για τη μάθηση μπορεί να γίνει πράξη αντίστασης απέναντι σε ένα αυστηρά δομημένο κοινωνικό κατεστημένο.
Το άγνωστο τέλος – και η αιωνιότητα της πράξης
Για το τέλος της Λασθενίας γνωρίζουμε ελάχιστα – ίσως τίποτα. Οι πηγές είναι σιωπηλές, αφήνοντάς μας να φανταστούμε αν έζησε μακριά από την Αθήνα, αν επέστρεψε στην πατρίδα της ή αν παρέμεινε κοντά στο φιλοσοφικό κέντρο της ζωής της, μέχρι τα βαθιά της γεράματα. Όμως η άγνοια για το φυσικό της τέλος, κατά έναν παράδοξο τρόπο, ενισχύει τη μυθική της υπόσταση.
Γιατί αυτό που διασώζεται δεν είναι ο βίος της με όλες του τις λεπτομέρειες, αλλά το πνευματικό της αποτύπωμα: η τόλμη να αψηφήσει τα εμπόδια, να εισχωρήσει στον κόσμο της φιλοσοφίας με πείσμα και να μείνει εκεί, παρά τις δυσκολίες. Στο πρόσωπό της βλέπουμε την ενσάρκωση μιας αλήθειας διαχρονικής: πως ο δρόμος προς τη σοφία δεν είναι στρωμένος, αλλά όποιος είναι διατεθειμένος να τον βαδίσει, ακόμα κι αν πρέπει να αλλάξει την όψη του για να γίνει αποδεκτός, αξίζει να θυμάται και να εμπνέει.
Η Λασθενία, μέσα από τη σιωπή των αιώνων, συνεχίζει να μας μιλά για τη δύναμη του πνεύματος και την ανάγκη της γνώσης να βρει φωνή – όποια μορφή κι αν χρειαστεί να πάρει.
Κληρονομιά και ιστορική σημασία
Η Λασθενία παραμένει μια από τις λίγες γυναίκες φιλόσοφους της αρχαιότητας που κατόρθωσαν να σπουδάσουν και να διακριθούν σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο. Το γεγονός ότι επέλεξε να μεταμφιεστεί σε άνδρα για να αποκτήσει πρόσβαση στη γνώση αναδεικνύει την ισχυρή της θέληση και την ανάγκη της να ξεπεράσει τα όρια που της επέβαλε η κοινωνία.
Παρότι λίγα έργα ή αποσπάσματα διασώθηκαν από τη σκέψη της, η ύπαρξή της και μόνο αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι υπήρχαν γυναίκες που αψηφούσαν τις κοινωνικές προκαταλήψεις και αγωνίζονταν για την πνευματική τους καλλιέργεια. Η παρουσία της στην Ακαδημία του Πλάτωνα δείχνει πως, αν και σπάνιες, οι γυναίκες μπορούσαν να αποκτήσουν πρόσβαση στη φιλοσοφία, εφόσον διέθεταν την αποφασιστικότητα και την ικανότητα να υπερβούν τα εμπόδια της εποχής.
Αν και οι αρχαίοι Έλληνες ιστορικοί δεν κατέγραψαν πολλές λεπτομέρειες για τη ζωή της, το όνομά της επέζησε μέσα από αναφορές σε φιλοσοφικά και ιστορικά κείμενα. Αυτό από μόνο του αποτελεί μαρτυρία του αντίκτυπου που είχε, καθώς οι περισσότερες γυναίκες της εποχής της έμεναν στην αφάνεια.
Στη σύγχρονη εποχή, η Λασθενία αναγνωρίζεται ως σύμβολο της γυναικείας προσπάθειας για πρόσβαση στη γνώση και ως πρόδρομος της ισότητας στη φιλοσοφική και επιστημονική εκπαίδευση. Η ιστορία της εμπνέει μελετητές και φεμινίστριες, υπενθυμίζοντας ότι οι γυναίκες της αρχαιότητας δεν ήταν παθητικές φιγούρες, αλλά ενεργοί διανοητές που πάλεψαν για τη θέση τους στον κόσμο της σκέψης.
Η ιστοσελίδα μου
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
